*Bài viết ghi quan điểm của Keza MacDonald, hiện đang là phóng viên video tại The Guardian - báo điện tử uy tín của Anh Quốc.

Keza MacDonald nghe về Momo là từ một nhóm chat trên WhatsApp. Có người đã gửi vào đó tấm ảnh chụp màn hình về một bài đăng trên Facebook, liên quan đến một con rối có vẻ ngoài kinh dị được cho là sẽ xuất hiện trên điện thoại của trẻ em, sau đó dẫn đến các video với nội dung hướng dẫn trẻ tự hủy hoại bản thân.

Thử thách Momo

Keza đón nhận thông tin này với một thái độ cảnh giác. Cần biết rằng các tin tức giả lan truyền trên Facebook không phải chuyện hiếm, mà cái gọi là "Thử thách Momo" (hay Momo challenge) này thì đang quá kinh dị để là thật.

Và quả thực, "thử thách Momo" thực chất chỉ là một trò bịp, một câu chuyện đính kèm hình ảnh ghê rợn được ai đó nghĩ ra để khiến cộng đồng hoang mang về sự an toàn của con trẻ khi sử dụng internet.

Nhưng Momo là bịp không đồng nghĩa với việc các bậc phụ huynh có thể yên tâm. Ẩn sau câu chuyện bịp này lại là một thực trạng đáng lo ngại hơn chúng ta tưởng.

Khi nền tảng video cho trẻ em lại chứa các nội dung nguy hiểm

Trên thực tế, từng xuất hiện những video có nội dung hướng dẫn trẻ em t.ự s.á.t xuất hiện trên YouTube Kids nhưng được nguỵ trang bằng các nhân vật hoạt hình - dù không phải Momo. Vấn đề là đó chỉ là phần nổi của một tảng băng khổng lồ, nếu muốn đề cập đến việc các video với nội dung đ.ộ.c. h.ạ.i. tồn tại ngay giữa nền tảng chia sẻ video dành cho trẻ em.

YouTube đã nhận ra vấn đề này từ nhiều năm nay và cố gắng giải quyết trong thầm lặng. Nhưng đến năm 2017, nhà văn James Bridle đã giúp công chúng nhận ra vấn đề nghiêm trọng đến thế nào, thông qua một vài câu chuyện về các video kinh dị được tìm thấy trên YouTube Kids - phiên bản YouTube dành cho trẻ em.

Chỉ cần một vài thao tác đơn giản, bạn có thể thấy cảnh chú lợn Peppa bị tra tấn ở phòng khám răng, hoặc chuột Mickey chịu nhục hình. Thậm chí, những video quái đản mang tính chất gợi dục về những nàng công chúa của Disney cũng dễ dàng được tìm thấy.

Hình ảnh rất thường, nhưng nội dung trong video thì cực kỳ đ.ộ.c h.ạ.i

YouTube đã cố gắng gỡ bỏ rất nhiều video có nội dung t.h.ô t.ụ.c, nhưng chúng liên tục xuất hiện, với nhiều mánh khóe lọt qua thuật toán của họ. Như gần đây theo báo cáo của The Verge, scandal mới nhất của YouTube là về những bình luận dưới video mang tính chất khiêu khích, dụ dỗ trẻ em để thực hiện mưu đồ xa hơn, bao gồm cả ấ.u d.â.m.

Sai lầm của cả hệ thống?

Theo Keza, sai lầm của YouTube là phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống "gắn cờ" - flagging - để nhận biết các video có nội dung phản cảm. Điều này cũng đồng nghĩa với việc phải có người dùng thực sự nhìn thấy video đó, gắn cờ cho nó và đợi hệ thống làm việc. Trong lúc đó, khả năng cao là video có thể tiếp cận với nhiều người dùng, bao gồm cả trẻ em.

Phân loại trước sẽ là một giải pháp thực tế hơn, tức là các video sẽ không thể xuất hiện trên YouTube Kids cho đến khi nhận được đủ đánh giá tin cậy từ người dùng thực. Thế nhưng, YouTube dường như không mảy may để tâm, mà chỉ hướng đến chức năng "gắn cờ" và report mà từ trước đến nay họ vẫn làm.

Trong bản mô tả của ứng dụng YouTube Kids có đoạn: "We work hard to offer a safer YouTube experience, but no automated system is perfect." (tạm dịch: Chúng tôi rất cố gắng để đem đến trải nghiệm YouTube an toàn hơn, nhưng không hệ thống nào là hoàn hảo). Nhưng với Keza, ông không tin vào điều đó. YouTube với ông chưa bao giờ là một nền tảng phù hợp cho trẻ em, và cũng không có khả năng để tự nó thay đổi.

Theo Keza, cần hiểu đúng rằng đa số các nội dung trên YouTube Kids là an toàn, không đ.ộ.c h.ạ.i, nhưng nội dung thì... "rác rưởi" - trích nguyên văn lời ông trên The Guardian. Hầu hết đều theo một mô tuýp: những câu chuyện vô nghĩa trên nền nhạc rẻ tiền, được minh họa bằng những ảnh hoạt hình 3D của các nhân vật nổi tiếng như Elsa, Người Nhện...

Chúng được thiết kế chỉ nhằm mục đích câu view và kiếm tiền, chứ không mang nghĩa giải trí hay giáo dục trẻ nhỏ.

Giải pháp tạm thời

Phương án khả dĩ nhất hiện tại là cha mẹ buộc phải quản lý những nội dung mà con trẻ theo dõi trên YouTube, và phải là thuộc mọi nền tảng: từ điện thoại, TV,  máy tính, tablet... Mà trên thực tế, không thiếu những nền tảng giải trí an toàn, lành mạnh và giàu tính giáo dục hơn, chẳng hạn như Netflix, BBC iPlayer...

Tham khảo: The Guardian