Nước Mỹ mong manh

Ngày 28/10, chính quyền thành phố Philadelphia, bang Pennsylvania của Mỹ, đã buộc phải áp đặt lệnh giới nghiêm trong hai đêm do tình trạng bất ổn sau vụ cảnh sát bắn chết một thanh niên da màu.

Hàng nghìn người đã đổ ra các đường phố ở Philadelphia, kéo theo tình trạng cướp phá và bạo lực, sau khi cảnh sát bắn chết Walter Wallace, 27 tuổi.

Theo video đăng trên mạng xã hội, Wallace đã tiếp cận hai nhân viên cảnh sát, khi hai người này đang rút súng cảnh báo, yêu cầu đối tượng bỏ dao xuống. Hai nhân viên cảnh sát sau đó đã nổ súng khiến Wallace gục tại chỗ. Gia đình Wallace cho biết anh ta gặp các vấn đề về tâm thần.

Biểu tình bạo lực bùng phát tại Philadelphia sau vụ một thanh nhiên da màu bị cảnh sát bắn chết

Hồi tháng 5 vừa qua, sau khi công dân da màu George Floyd bị cảnh sát da trắng bắn chết ở thành phố Minneapolis, nhiều thành phố lớn tại Mỹ đã chìm trong các cuộc biểu tình phản đối tình trạng phân biệt chủng tộc và cảnh sát sử dụng bạo lực với người da màu. Mới đây nhất, tại thành phố Portland, nhiều cuộc biểu tình diễn ra vào ban đêm và thường xuyên biến thành bạo động.

Diễn biến mới này cho thấy nước Mỹ luôn trong tình trạng mất cân bằng và bạo loạn có thể bùng phát vì bất kỳ lý do nào. Tình hình đáng lo ngại hơn khi cuộc bầu cử tổng thống 2020 tới gần với khả năng kết quả có thể gây tranh cãi và việc chuyển giao quyền lực không suôn sẻ.

Các cuộc thăm dò dư luận Mỹ thời gian qua cho thấy đảng Dân chủ sẽ lấn át trong cuộc bầu cử ngày 3/11 tới, trong đó ứng cử viên Joe Biden sẽ đắc cử tổng thống và đảng Dân chủ giành được quyền kiểm soát Thượng viện Mỹ, đồng thời tiếp tục duy trì Hạ viện ở trong tay, qua đó đặt dấu chấm hết cho một chính phủ chia rẽ như hiện nay.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng các kết quả thăm dò không thật sự đáng tin cậy và dự báo các kết quả khác, trong đó có khả năng đảng Dân chủ giành được Nhà Trắng trong khi đảng Cộng hòa vẫn kiểm soát Thượng viện.

Một kịch bản khác không thể loại trừ là đương kim Tổng thống Donald Trump vẫn giành đủ số phiếu cử tri đoàn, qua đó duy trì nguyên trạng khi kiểm soát cả Nhà Trắng và Thượng viện.

Cảnh biểu tình bạo loạn tràn lan ở nhiều thành phố của Mỹ trong những tháng qua

Giới phân tích cũng đề cập tới viễn cảnh của một kết quả gây tranh cãi dai dẳng, trong đó hai bên đều từ chối thừa nhận thất bại và bắt đầu xúc tiến những cuộc tranh cãi pháp lý và chính trị tại các tòa án, trên truyền thông và trên các đường phố.

Trong cuộc bầu cử gây tranh cãi năm 2000, phải đến ngày 12/12 thì vấn đề mới được định đoạt: Tòa án Tối cao phán quyết chiến thắng dành cho George W.Bush, và đối thủ đảng Dân chủ của ông là Al Gore đành phải thừa nhận thất bại một cách nhã nhặn.

Bị ảnh hưởng bởi sự bất ổn chính trị, thị trường chứng khoán trong giai đoạn này đã sụt giảm hơn 7%. Giới phân tích Mỹ không loại trừ khả năng lần này sự bất ổn có thể còn kéo dài hơn – có thể là vài tháng – kéo theo các nguy cơ nghiêm trọng cho các thị trường. Ông Biden liên tiếp dẫn trước tại các cuộc thăm dò, nhưng bà Hillary Clinton cũng từng như thế ngay cả trong đêm trước ngày bầu cử 2016.

Những kịch bản tồi tệ

Theo giới phân tích Mỹ, những thuyết âm mưu “điên rồ” đang được lan truyền và những người Cộng hòa bóng gió sự ủng hộ đối với các nhóm cho rằng những người da trắng là ưu việt.

Tại nhiều bang do đảng Cộng hòa kiểm soát, các thống đốc và quan chức khác đang công khai triển khai các chiến thuật để kìm nén các lá phiếu của những người ủng hộ đảng Dân chủ.

Tổng thống Trump cũng nhiều lần tuyên bố hình thức bỏ phiếu qua bưu điện là không đáng tin cậy bởi ông lường trước được rằng đảng Dân chủ sẽ nắm được một tỷ lệ phiếu lớn không được bầu trực tiếp.

Theo trang project-syndicate.org, ông Trump còn tuyên bố sẽ không chấp nhận từ bỏ quyền lực nếu thua cuộc, và thay vào đó sẽ bật đèn xanh cho các lực lượng dân quân cánh hữu vốn đang gieo rắc bất ổn trên các đường phố. Do đó, trang này cho rằng nếu ông Trump thất cử và viện cớ rằng cuộc bầu cử bị gian lận, thì khả năng xảy ra bạo lực và xung đột dân sự là rất cao.

Theo dự báo của project-syndicate.org, nếu những kết quả đầu tiên được công bố vào đêm ngày bầu cử chưa thể hiện một sự áp đảo cho đảng Dân chủ ngay lập tức, thì ông Trump hầu như chắc chắn sẽ tuyên bố chiến thắng tại các bang chiến địa trước khi tất cả các hòm phiếu qua bưu điện được kiểm.

Khi đó, hoạt động kiểm phiếu tại các bang quan trọng có thể bị đình chỉ bằng cách thách thức tính hợp lệ của các hòm phiếu này.

Phía Cộng hòa có thể sẽ xúc tiến các cuộc xung đột pháp lý tại thủ phủ các bang, các địa phương do đảng Cộng hòa kiểm soát. Trang project-syndicate.org chỉ ra một thực tế là các tòa án liên bang bị hiện có nhiều thẩm phán do Tổng thống Trump bổ nhiệm, một Tòa án Tối cao với thế đa số thuộc phe bảo thủ và một Hạ viện nơi mà ngay trong một cuộc lôi kéo phiếu cử tri đoàn thì phía Cộng hòa cũng nắm được đa số đại biểu các bang.

Lực lượng “dân quân da trắng” cũng được dự báo có thể sẽ xuống đường và gây ra bạo động, bất ổn. Mục tiêu có thể là khiêu khích sự phản ứng bằng bạo lực của phe cánh tả, từ đó tạo cớ để lập lại “trật tự và luật pháp”.

Trang project-syndicate.org cho rằng phía Cộng hòa sẽ sử dụng bất cứ phương tiện nào cần thiết để chiếm được ưu thế trong cuộc bầu cử, và với hàng loạt công cụ trong nhánh hành pháp, họ có thể thành công nếu như các kết quả bầu cử sớm chưa bộc lộ một chiến thắng rõ ràng cho Biden.

Theo trang này, sự bất ổn chính trị này có thể kích động một giai đoạn nhiều rủi ro tại các thị trường tài chính giữa lúc nền kinh tế vốn đã trì trệ và các triển vọng ngắn hạn của các chính sách kích thích vấn còn u ám.

Nếu những tranh cãi về cuộc bầu cử tiếp diễn, có thể sang đầu năm 2021, giá chứng khoán có thể sụt giảm đến 10%, lợi nhuận từ trái phiếu chính phủ sẽ suy giảm và giá vàng sẽ bị đẩy cao hơn. Trang project-syndicate.org cảnh báo thêm rằng bất ổn chính trị tại Mỹ có thể khiến dòng vốn tháo chạy khỏi đồng USD, khiến nó trở nên yếu hơn.

Tuy nhiên, cũng nên cảnh giác trước những bình luận và dự báo của project-syndicate.org. Không loại trừ đây là cách mà trang mạng này tác động lên cử tri Mỹ khi cố gắng hạ thấp ứng cử viên Cộng hòa Donald Trump, trong khi đưa ông Biden vào vị thế của một người “chắc chắn” thắng cử song có thể trở thành nạn nhân.

Bản thân những cảnh báo của trang mạng này bộc lộ một điều chắc chắn, nước Mỹ đã và đang bị chia rẽ sâu sắc mà kết quả cuộc bầu cử sắp tới có thể đào sâu thêm hố ngăn cách.