Ngày nay, ngoài sữa tươi làm từ động vật như sữa bò, được cho là có nhiều chất dinh dưỡng nhất, chúng ta còn có nhiều loại sữa làm từ các loại đậu hay hạt trên thị trường, thông dụng nhất là sữa đậu nành, kế đó là các loại sữa làm từ hạnh nhân, yến mạch, nước cốt dừa, gạo vv...

Dĩ nhiên, không phải tất cả các loại sữa đều được tạo ra như nhau, và có nhiều lý do chính đáng để không ít người không thể dùng sữa bò hay sữa dê, mà phải chuyển sang dùng các loại sữa thực vật.

Lợi ích của sữa bò?

Trước khi đề cập đến các loại sữa thực vật, chúng ta hãy xem xét những lợi ích về dinh dưỡng của sữa bò.

Có thể nói sữa bò và các phó phẩm làm từ sữa như phô mai, yogurt,... là thành phần chính trong chế độ ăn uống của người Tây phương từ hàng ngàn năm và là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất tuyệt vời, đặc biệt là calcium.

Nicole Dynan, một chuyên viên dinh dưỡng và phát ngôn viên của Hiệp hội Dinh dưỡng Úc Dietitians Association of Australia cho biết sữa đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe của xương và chỉ cần uống sữa bò là chúng ta có thể tăng hàm lượng chất dinh dưỡng trong cơ thể một cách thật dễ dàng.

Bà Dynan nói: "Sữa cung cấp cho chúng ta rất nhiều chất dinh dưỡng cần thiết trong chế độ ăn uống, bao gồm canxi, protein, vitamin A, vitamin B12, kẽm, magiê và riboflavin." 

Theo tài liệu hướng dẫn về dinh dưỡng của Úc Australian Dietary Guidelines, chúng ta nên ăn 2,5 phần sữa, yogurt, phô mai và/hoặc các chất thay thế mỗi ngày.

"Sữa bò cung cấp cho chúng ta rất nhiều chất dinh dưỡng cần thiết trong chế độ ăn uống, bao gồm canxi, protein, vitamin A, vitamin B12, kẽm, magiê và riboflavin." Chuyên viên dinh dưỡng Nicole Dynan 

Tim Crowe, một nhà nghiên cứu kiêm chuyên gia dinh dưỡng về dinh dưỡng thì cho biết mặc dù việc cung cấp calcium từ sữa cho cơ thể là rất quan trọng, nhưng không có lý do gì để tất cả mọi người đều phải uống sữa bò, và cũng không có chất dinh dưỡng đặc biệt nào trong sữa bò mà không thể có được từ các thực phẩm khác trong chế độ ăn uống của chúng ta.

Dù vậy, Tiến sĩ Crowe khẳng định rằng sữa bò là "nguồn dinh dưỡng tuyệt vời" và nói thêm rằng bất kỳ lo ngại nào về việc nó có tác động tiêu cực đến sức khỏe của mọi người là không có cơ sở.

"Nếu bạn không thích sữa, hoặc nếu bạn không dung nạp được, thì hãy dùng thứ khác, nhưng nếu bạn thích sữa, thì hãy tận dụng và tiếp tục thưởng thức nó - không có lý do nào đủ thuyết phục để bạn phải thay đổi thói quen này."

Các loại sữa thực vật khác có thay thế sữa bò được không?

Nếu quý vị đang chọn loại thực phẩm để thay thế sữa bò thì sữa đậu nành là sự lựa chọn hàng đầu, vì sữa đậu nành là loại sữa có nguồn gốc thực vật đầu tiên xuất hiện trên các kệ hàng và cũng được nhiều người ưa thích nhất.

Sữa đậu nành được làm từ đậu nành xay hoặc bột protein đậu nành pha với nước và thêm dầu, đường để tương ứng với thành phần của sữa bò.

Tiến sĩ Crowe nói: "Sữa đậu nành là một nguồn protein tốt, và nếu được bổ sung canxi như hầu hết các loại sữa đậu nành trên thị trường hiện nay, thì chất dinh dưỡng của sữa đậu nành có thể sánh ngang tầm với sữa bò".

Một nghiên cứu năm 2017 về sự khác biệt dinh dưỡng giữa sữa bò và các loại sữa thay thế như sữa hạnh nhân, đậu nành, gạo và sữa dừa cho thấy sữa đậu nành là loại tốt nhất vì có nhiều protein hơn, lại có chứa chất xơ và cũng là nguồn chất béo "tốt".

"Sữa đậu nành là một nguồn protein tốt, và nếu được bổ sung canxi như hầu hết các loại sữa đậu nành trên thị trường hiện nay, thì chất dinh dưỡng của sữa đậu nành có thể sánh ngang tầm với sữa bò". Tiến sĩ Tim Crowe

Tuy nhiên Tiến sĩ Crowe cũng khuyên giới tiêu thụ nên chọn loại sữa có bổ sung canxi và tốt nhất là không có đường.

Sữa đậu nành có ảnh hưởng đến hormone như những lời đồn đãi?

Trong những năm gần đây, giới tiêu thụ không còn ưa thích sữa đậu nành nhiều như trước vì những tin cho rằng các sản phẩm làm bằng đậu nành có ảnh hưởng đến hormone. Hư thực như thế nào?

Sữa đậu nành có chứa phytoestrogen, một loại hóa chất từ thực vật tương tự như estrogen tự nhiên của cơ thể - nhưng có quy mô yếu hơn nhiều.

Tiến sĩ Crowe cho biết mặc dù có những lo ngại về việc chất phytoestrogen này có thể làm tăng nguy cơ ung thư vú và tuyến giáp trạng, tuy nhiên các cuộc nghiên cứu lâm sàng đã liên tục cho thấy những nỗi lo ngại này đã bị cường điệu hóa.

Tiến sĩ Crowe nói: "Các nghiên cứu được thực hiện ở người không cho thấy bất kỳ tác động có hại nào, chúng tôi biết rằng những người ở Nhật Bản chẳng hạn, ăn nhiều thực phẩm từ đậu nành lại có nguy cơ mắc bệnh ung thư thấp hơn, đặc biệt là ung thư vú, tuy chưa có cuộc nghiên cứu nào xác định như vậy. "

Dù vậy vẫn có một ngoại lệ duy nhất. Hội đồng Phòng Chống Ung thư Cancer Council khuyến cáo phụ nữ bị ung thư vú trong hiện tại hoặc ung thư vú trong quá khứ, nên "thận trọng khi tiêu thụ một lượng lớn thực phẩm đậu nành hoặc chất bổ sung phytoestrogen".

"Mua sữa bột em bé loại 'premium' chỉ phí tiền"

"Trả thêm tiền cho hầu hết các hiệu sữa 'premium' là trả cho quảng cáo, chứ không phải để có sữa tốt hơn"

Còn các loại sữa thực vật khác?

Các loại sữa thực vật khác như sữa hạnh nhân, sữa yến mạch, sữa dừa và sữa gạo thì Tiến sĩ Crowe cho biết chúng không có nhiều chất dinh dưỡng và cơ bản là chỉ chứa nước trong thành phần của chúng.

Tiến sĩ Crowe nói: "Chúng có thể hữu ích khi sử dụng để thế sữa trong việc nấu ăn, nhưng chúng không phải là những loại sữa có đầy đủ dinh dưỡng để thay thế sữa bò."

"Chúng ̣có thể hữu ích khi sử dụng để thế sữa trong việc nấu ăn, nhưng chúng không phải là những loại sữa có đầy đủ dinh dưỡng để thay thế sữa bò." Chuyên gia dinh dưỡng Tim Crowe

Sữa yến mạch có một số chất xơ , vitamin và khoáng chất.

Sữa hạt như hạnh nhân là một hỗn hợp của các loại hạt xay và nước và thường chứa thêm chất làm ngọt và muối. Những loại sữa hạt này thường ít calo và chất béo bão hòa, nhưng không phải lúc nào cũng được bổ sung canxi.

Còn sữa gạo được làm từ gạo xay và nước, và có lượng calo tương đương với sữa bò. Sữa gạo thường được bổ sung chất calcium, nhưng lại có ít protein và nhiều đường tự nhiên hơn.

Sữa dừa thường chứa ít carbohydrate và protein và nhiều chất béo bão hòa. Còn nó có được bổ sung canxi hay không thì tùy thuộc vào thương hiệu.

Tiến sĩ Crowe cho biết mặc dù sữa thực vật "có vị nhạt hơn so với" sữa đậu nành, nhưng những người không dùng sữa bò hay sữa đậu này được có thể dùng sữa yến mạch và sữa hạnh nhân để thay thế tạm.

Tuy nhiên các chuyên gia dinh dưỡng đều nhấn mạnh rằng, điều quan trọng là phải đọc bao bì để hạn chế các chất làm ngọt (như đường và xi-rô) và luôn luôn chọn các sản phẩm có bổ sung calcium, đặc biệt là những người ăn chay rất cần sinh tố B12 mà các loại sữa bổ sung đều có dồi dào sinh tố này.

Tại sao Trung quốc lùng kiếm sữa bột của Úc dành cho bé sơ sinh?

Vụ tai tiếng liên quan đến sữa bột trẻ em do Trung quốc sản xuất khiến người tiêu thụ tại Hoa lục thay đổi cách chọn lựa.