Mực nước tại hồ chứa của đập Tam Hiệp đã vượt ngưỡng báo động vào tuần trước. Mưa lớn kéo dài liên tục 3 tuần buộc Trung Quốc phải tuyên bố tình trạng thảm họa tại 24 tỉnh thành thuộc khu vực thượng nguồn sông Dương Tử và đập Tam Hiệp.

TQ: Không thể chắc chắn vào đập Tam Hiệp, 400 triệu người dưới hạ lưu đối mặt nguy cơ

Lượng mưa ở Trung Quốc được đánh giá lá lớn nhất trong 70 năm qua và khiến hàng triệu người bị ảnh hưởng bởi lũ lụt.

Đây là trận lụt lớn nhất ở Trung Quốc kể từ năm 1949 và là thách thức nghiêm trọng nhất đối với đập Tam Hiệp – con đập lớn nhất thế giới – kể từ khi được xây dựng.

Việc xây dựng đập Tam Hiệp bắt đầu từ năm 1994 và thân đập được hoàn thành vào năm 2006.

Đập Tam Hiệp nằm ở tỉnh Hồ Bắc – nơi từng là ổ dịch Covid-19 lớn nhất Trung Quốc.

Đập có chiều dài 2.335 mét, cao 185 mét, cấu thành từ 28 triệu mét khối bê tông và hơn 460.000 tấn thép. Tổng vốn đầu tư xây dựng đập Tam Hiệp là 13,5 tỷ USD.

Dự án xây đập Tam Hiệp được Trung Quốc lên kế hoạch chi tiết vào năm 1955. Theo thiết kế, con đập sẽ giúp kiểm soát nước lũ ở sông Dương Tử, cung cấp điện năng và giao thương.

Hình ảnh đập Tam Hiệp cong khác thường xuất hiện vào năm 2019. Cựu chủ tịch Hiệp hội kỹ thuật thủy điện Trung Quốc khi đó nói rằng nói cấu trúc đập có thể thay đổi ở mức nhất định, tùy thuộc vào áp lực nước, trọng lực Trái đất… Và con đập sẽ trở lại hình dạng ban đầu khi áp lực trôi qua. Trung Quốc cũng từng tuyên bố đập có khả năng chống chịu trước bom hạt nhân (ảnh: SCMP)

Đập Tam Hiệp có 32 tua bin phát điện chính. Năm 2018, công suất phát điện của đập Tam Hiệp đạt 100 tỷ kilowatt/ giờ.

Tuy nhiên, không ít người cho rằng việc xây đập sẽ phá hoại cảnh quan tự nhiên, các di tích và trên hết là hậu quả khủng khiếp nếu sự cố vỡ đập xảy ra.

Tổ chức Sông ngòi quốc tế (IR) từng gọi đập Tam Hiệp là “hình mẫu của thảm họa” khi một con đập phải trữ lượng nước quá lớn. IR cho rằng, Trung Quốc nên xây nhiều con đập để trữ nước sông Dương Tử - con sông dài thứ 3 thế giới - và làm giảm nguy cơ vỡ đập.

Theo thông tin mới nhất của CGTN, lũ lụt đã khiến khoảng 495.000 bị thương, 39 người thiệt mạng. Đời sống của hơn 8,5 triệu người Trung Quốc bị ảnh hưởng.

“Khả năng trữ lũ của của đập Tam Hiệp có giới hạn. Đừng đặt quá nhiều hy vọng vào đập Tam Hiệp”, Zhao Yunfa – Phó kỹ sư trưởng làm việc tại trung tâm điều phối đập Tam Hiệp – nhận định.

Zhang Shuguang – Giám đốc Tập đoàn Tam Hiệp – cho rằng, biện pháp kiểm soát lũ ở sông Dương Tử không thể chỉ dựa vào một mình đập Tam Hiệp.

Trước đó, Wang Weiluo – nhà thủy văn học Trung Quốc – đã đặt dấu hỏi về khả năng trữ lũ của đập Tam Hiệp.

Ông Wang cho rằng, vì đập Tam Hiệp được hoàn thành trong thời gian gấp rút nên chưa bảo đảm an toàn kỹ thuật. Ông Wang bày tỏ lo ngại khi nhắc lại những vết nứt và lớp bê tông không đạt chuẩn được phát hiện ở đập Tam Hiệp.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc Ye Jianchun cũng thừa nhận đập Tam Hiệp không làm tốt vai trò kiểm soát lũ lụt trong khi mực nước của 148 con sông ở Trung Quốc đã vượt ngưỡng an toàn.

Năm 2019, một số hình ảnh cho thấy thân đập Tam Hiệp bị cong vênh do trữ nước. Nếu sự cố vỡ đập xảy ra, hậu quả sẽ là thảm khốc đối với người dân ở hạ lưu.

Ước tính, có khoảng 400 – 600 triệu người sống ở hạ lưu đập Tam Hiệp.

Ảnh trái là hình ảnh trên không về dự án đập Tam Hiệp chặn sông Trường Giang (Dương Tử) trong khi ảnh phải là cảnh lũ lụt kinh hoàng đang diễn ra ở Trùng Khánh, Trung Quốc. Ảnh Getty/7News.

Ở tỉnh An Huy, chính quyền đã chi nóng 1 triệu nhân dân tệ cho công tác kiểm soát, cứu hộ lũ lụt và mua nhu yếu phẩm cho người dân.

Nhiều quận ở tỉnh Quảng Đông gần như bị nhấn chìm bởi dòng nước lũ. Những chiếc bè tre thiếu an toàn đã trở thành phương tiện di chuyển chính của người dân và nhân viên cứu hộ.

Quý Châu và Trùng Khánh là 2 khu vực chịu ảnh hưởng nặng nhất bởi lũ lụt, hàng trăm nghìn người dân ở đây buộc phải rời bỏ nhà cửa để sơ tán.

Những cơn mưa lớn ở khu vực thượng nguồn sông Dương Tử đã kéo dài suốt nửa tháng và chưa có dấu hiệu giảm bớt.

Theo cơ quan kiểm soát lũ Trung Quốc, các trận mưa lớn sẽ tiếp tục diễn ra ở các tỉnh Quảng Tây, Hồ Nam, Quảng Đông và một số tỉnh thành khác phía Nam.

Ước tính, lũ lụt đã khiến Trung Quốc thiệt hại 3,4 tỷ USD. Khoảng 861.000 ha đất nông nghiệp bị hư hại.

Sự thật sốc về đập Tam Hiệp-Trung Quốc: "Thảm họa" làm chậm cả quá trình quay của Trái đất

Con đập gây tranh cãi ngay từ khi thai nghén:

Đập Tam Hiệp là một đập thủy điện nằm chặn sông Trường Giang (Dương Tử), tại Tam Đẩu Bình, Nghi Xương, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.

Dự án đập Tam Hiệp đã gây tranh cãi lớn kể từ khi thai nghén.

Con đập được khởi công năm 1994 và hoàn thành năm 2006, trở thành đập thủy điện lớn nhất thế giới. Được làm từ bê tông và thép, đập Tam Hiệp có chiều dài 2.355m và đỉnh đập cao 185 m trên mực nước biển. Công trình đã sử dụng 27,2 triệu m3 bê tông (chủ yếu cho thành đập), 463.000 tấn thép (đủ xây 63 tháp Eiffel).

Hồ chứa của đập nhấn chìm một khu vực trải dài đến 600km về phía thượng nguồn, cho phép tàu hàng tải trọng lớn di chuyển 2.250km từ biển Hoa Đông (cảng Thượng Hải) đến tận thành phố Trùng Khánh. Kinh phí đầu tư của con đập dự tính lên tới 203,9 tỷ nhân dân tệ (tương đương 24,65 tỷ USD) có thể lên tới 75 tỷ USD.

Ý tưởng xây đập Tam Hiệp xuất hiện từ thời Quốc dân đảng Trung Quốc khi nhà lãnh đạo Tôn Trung Sơn lần đầu tiên xem xét kế hoạch xây dựng một con đập trên sông Dương Tử vào năm 1919 để phát điện, nhưng ý tưởng này đã bị gác lại do các hoàn cảnh và điều kiện chính trị cũng như kinh tế không thuận lợi.

Đến năm 1953, lãnh tụ Mao Trạch Đông hồi sinh dự án và chỉ đạo nghiên cứu tính khả thi của một số địa điểm.

Dự án bắt đầu lên kế hoạch chi tiết năm 1955. Phe ủng hộ khẳng định đập nước sẽ giúp kiểm soát lũ dọc hai bên sông Trường Giang, thúc đẩy thương mại nội địa và cung cấp phần lớn điện năng cho miền trung đại lục.

Tuy nhiên, phe phản đối lại bày tỏ sự lo lắng về những hệ lụy về môi trường của dự án, về việc khoảng 1,9 triệu dân sống dọc hai bên sông mất chỗ ở, về việc phá hủy cảnh quan tự nhiên, các di tích kiến trúc và khảo cổ... cùng nguy cơ vỡ đập với thiệt hại không thể đo đếm được.

Đập Tam Hiệp thực tế bị  Tổ chức Sông ngòi quốc tế gọi là "hình mẫu của thảm hoạ". Ngân hàng Thế giới (WB) cũng từ chối cung cấp tiền cho dự án với lý do quan ngại về tác động môi trường và nhiều yếu tố khác.

Vì có quá nhiều vấn đề, dự án bị trì hoãn gần 40 năm. Mãi đến năm 1992, Thủ tướng Trung Quốc Lý Bằng mới thuyết phục được Quốc hội Trung Quốc thông qua dự án, nhưng cũng có đến gần 1/3 đại biểu phản đối hoặc không bỏ phiếu - điều ít thấy trên chính trường Trung Quốc.

Trong suốt quá trình xây dựng, đập Tam Hiệp liên tiếp dính thêm nhiều bê bối về chi phí tăng vọt, tham nhũng chính trị và các vấn đề tái định cư khiến tiến độ dự án bị chậm lại và đôi khi bị đình trệ, gây ra nhiều điều tồi tệ hơn cho người dân địa phương.

Làm chậm quá trình quay của Trái đất và hệ lụy môi trường

Theo Interesting Engineering, bí mật đằng sau việc đập Tam Hiệp làm chậm quá trình quay của Trái đất là do hiện tượng mang tên mô-men quán tính.

Đập Tam Hiệp nhìn từ trên cao. Ảnh: YouTube.

Tam Hiệp là đập thủy điện lớn nhất thế giới về tổng công suất sau khi công trình hoàn thành. Khi mực nước ở mức cao nhất, tổng diện tích đất bị ngập là 632 km2. Hồ chứa nước có sức chứa khoảng 39,3 km3 và lượng nước sẽ có khối lượng lên tới 42 tỷ tấn.

Sự dịch chuyển của một khối lượng nước lớn như trên sẽ tác động đến chuyển động quay của Trái Đất, do hiện tượng mô-men quán tính, trong đó quán tính của một vật thể rắn xoay tròn sẽ tương ứng với chuyển động quay của nó.

Việc đẩy 42 tỷ tấn nước lên cao 175 mét so với mực nước biển sẽ làm tăng mô-men quán tính của Trái Đất, qua đó là chậm chuyển động xoay của địa cầu.

Theo các nhà khoa học thuộc Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA), sự dịch chuyển của khối lượng nước lớn như trên sẽ làm ngày dài thêm 0,06 mili giây, khiến Trái Đất hơi tròn hơn ở giữa và phẳng hơn ở đỉnh. Tác động cũng làm điểm cực lệch đi khoảng hai centimet.

Tuy nhiên, một trong những tranh cãi lớn nhất xung quanh đập Tam Hiệp là mức độ thiệt hại đối với môi trường mà con đập gây ra.

Ước tính, 70% nước ngọt của Trung Quốc bị ô nhiễm và con đập có thể làm cho điều này tồi tệ hơn rất nhiều. Tam Hiệp nằm trên đỉnh các cơ sở xử lý chất thải cũ và các mỏ khai thác. Chưa kể, 265 triệu gallon nước thải thô được lắng đọng ở sông Dương Tử mỗi năm.

Khu vực xung quanh đập Tam Hiệp là nhà của 6.400 loài thực vật, 3.400 loài côn trùng, 300 loài cá và hơn 500 loài động vật có xương sống trên cạn. Con đập không chỉ ảnh hưởng đến các loài này mà còn cả môi trường chúng sống.

Xói mòn hồ chứa cũng gây ra lở đất và thậm chí đe dọa một trong những nghề cá lớn nhất thế giới ở Biển Hoa Đông. Con đập lớn đến nỗi nó đã tạo ra một vi khí hậu đe dọa hệ sinh thái của khu vực.

Chưa kể từ mùa hè năm 2019 sau khi ảnh vệ tinh ghi nhận thân đập Tam Hiệp có vẻ như bị lõm vào do sức ép của nước, nguy cơ vỡ đập đã ám ảnh và đe dọa hàng triệu sinh mạng con người sống gần đập.

Mặc dù các nhà chức trách đã bác bỏ nguy cơ vỡ đập, khẳng định Tam Hiệp vẫn an toàn song một số nhà khoa học Trung Quốc vẫn lên tiếng bày tỏ quan ngại.

Ông Wang Weiluo, một chuyên gia thủy văn đã mạnh dạn cảnh báo rằng đập Tam Hiệp thật ra không ổn định như người ta tưởng và có thể vỡ bất cứ lúc nào. Ông Wang cho rằng mối lo lớn nhất chính là những vết nứt và chất lượng bêtông không đảm bảo được phát hiện trong lúc công trình đang xây dựng.

Mối lo vỡ đập Tam Hiệp càng tăng vào mùa mưa năm nay, khi trận lũ lụt kỷ lục trong 80 năm hoành hành ở miền nam Trung Quốc.

Cảnh xả lũ từ đập tràn đập Tam Hiệp vào năm 2012 tại tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.

Ngày 22/6, Trùng Khánh ban bố báo động đỏ về lũ lụt. Đây là lần đầu tiên từ năm 1946, cảnh báo về một trận siêu lũ lụt trong lịch sử được đưa ra. Mạng xã hội tràn ngập các hình ảnh cả toà nhà bị cuốn trôi theo dòng nước, xe cộ bị nhấn chìm và đường phố trở thành dòng sông chảy xiết.

Theo Bộ Quản lý Khẩn cấp của Trung Quốc, tính đến ngày 24/6, thảm họa lũ lụt bắt đầu vào cuối tháng 5 đã ảnh hưởng đến 11,22 triệu người ở 26 khu vực tỉnh, bao gồm Quảng Tây, Quý Châu, Quảng Đông, Hồ Nam, Giang Tây và Trùng Khánh.

Hiện tình hình lũ lụt ở miền nam Trung Quốc vẫn diễn biến phức tạp khiến nhiều người vẫn không khỏi lo lắng về nguy cơ đập Tam Hiệp bị vỡ.

Theo Dân Việt