Trên thực tế, không có số liệu chính thức nào chỉ ra con số nói trên.

Trong năm qua, Mỹ và Trung Quốc đã áp thuế suất lên hàng tỉ USD hàng hóa của nhau. Tổng thống Donald Trump cáo buộc Bắc Kinh thực hiện hành vi thương mại không công bằng và trộm cắp tài sản trí tuệ của Mỹ.

“Trung Quốc đã gánh chịu hậu quả nặng nền trong vài tháng gần đây”, ông Trump cho hay tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Pháp tuần trước. “Họ đã mất ba triệu việc làm và sớm thôi, Trung Quốc sẽ còn tổn hại nhiều hơn nữa”.

Đây không phải là lần đầu tiên Tổng thống Trump phóng đại về thiệt hại mà cuộc chiến thương mại gây ra cho Trung Quốc. “Họ đã mất 2,5 triệu việc làm trong một khoảng thời gian rất ngắn”, ông nói hồi tuần trước.

Tổng thống Trump tại hội nghị thượng đỉnh G7 (Ảnh: BBC)

Ông Trump lấy số liệu từ đâu?

Văn phòng báo chí Nhà Trắng đã phản hồi yêu cầu bình luận của BBC bằng một liên kết đến bài báo được xuất bản trên tờ South China Morning Post hồi tháng 7.

Bài viết này trích dẫn một báo cáo từ ngân hàng đầu tư China International Capital Corp (CICC), trong đó ước tính thiệt hại việc làm trong lĩnh vực sản xuất trong giai đoạn 7/2018 – 5/2019 là 1,9 triệu.

Nhấn mạnh hơn nữa, người phán ngôn của Tổng thống Trump cho biết cuộc khảo sát của CICC không bao gồm dữ liệu sau tháng 5, khi mà thuế quan áp lên hàng hóa Trung Quốc gia tăng đáng kể.

Tuy nhiên, phát ngôn viên này không đưa ra lí giải nào hơn về nguồn gốc của con số ba triệu, hay 2,5 triệu việc làm mà ông Trump cho biết hồi tuần trước.

BBC cũng đã liên hệ Bộ Tài chính Mỹ, tuy nhiên chưa nhận được phản hồi.

Kết luận được gì từ thiệt hại việc làm ở Trung Quốc?

Hiện không có dữ liệu chính thức về tổn thất việc làm ở Trung Quốc như một hệ quả của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung.

Tuy nhiên, các cuộc khảo sát kinh tế do hai ngân hàng Trung Quốc tiến hành cho thấy có khoảng 1,2 – 1,9 triệu việc làm trong lĩnh vực công nghiệp rơi vào tầm ảnh hưởng của thương chiến.

Mặc dù việc áp thuế suất có tác động đến ngành sản xuất của Trung Quốc, còn nhiều lí do khác dẫn đến thiệt hại về việc làm.

“Chúng ta có thể tính toán số lượng việc làm sụt giảm, nhưng vấn đề là nguyên nhân cho tình trạng này nằm ở đâu?”, bà Mary Lovely tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson đặt câu hỏi.

“Không thể thiết lập quan hệ nguyên nhân – kết quả được”, bà khẳng định.

Số lượng việc làm trong lĩnh vực sản xuất sụt giảm là một phần của xu hướng dài hạn, khi mà Trung Quốc hướng tới một nền kinh tế dựa trên ngành dịch vụ với nhiều việc làm trong lĩnh vực tài chính và công nghệ hơn. Và quá trình chuyển đổi này thậm chí còn bắt đầu trước cả khi cuộc chiến thương mại nổ ra.

Vì vậy, tổn thất việc làm trong lĩnh vực công nghiệp cần phải được cân bằng với mức tăng ở các lĩnh vực khác trên toàn nền kinh tế Trung Quốc.

Ngành chế tạo của Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với áp lực từ các quốc gia có chi phí lao động rẻ hơn trong khu vực châu Á. Chính phủ Trung Quốc cũng từng mạnh mẽ tuyên bố tăng việc làm ở khu vực thành thị.

“Ngành dịch vụ ở khu vực đô thị đã thu hút phần lớn lao động từ các nhà máy đã đóng cửa.

Ngoài ra, người dân cũng di chuyển từ các tỉnh ven biển trở về quê nhà An Huy, Tứ Xuyên và Hà Nam – nơi ngành công nghiệp địa phương dần phát triển đi lên”, ông Dan Wang, nhà kinh tế học tại Đơn vị Tình báo Kinh tế (Bắc Kinh), cho hay.

Theo World Bank, tổng lực lượng lao động của Trung Quốc trong năm 2018 là 788 triệu người.

Do đó, tổn thất việc làm trong lĩnh vực sản xuất trong năm qua sẽ chỉ chiếm 0,25% tổng lực lượng lao động. Theo thống kê chính thức của chính phủ Trung Quốc, tỉ lệ thất nghiệp trên toàn quốc năm 2018 là 3,8%, mức thấp nhất kể từ năm 2002.

Tuy nhiên, cuộc chiến thương mại của Tổng thống Trump đến vào thời điểm giới lãnh đạo Trung Quốc đang chú ý hơn đến thị trường việc làm – một chỉ số chính cho hoạt động của bộ máy nhà nước.

Vào tháng 7, Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của Trung Quốc, cho biết họ đã đặt vấn đề việc làm là một trong những ưu tiên hàng đầu của mình.