Chia sẻ về cuộc đời của mình, "Lúc 9 tuổi, tôi mới rời Việt Nam nên tôi nhớ rõ mọi thứ", Hưng Lê trả lời phỏng vấn VnExpress rằng, năm 9 tuổi ông mới bắt đầu rời Việt Nam.

Người đàn ông 52 tuổi kể, gia đình anh từng sống trong căn nhà số 101 Nguyễn Du, phía sau Dinh Độc lập bây giờ. "Vào những năm 1970 tại Sài Gòn, chỉ ngớ ngẩn, người ta mới sống ở đó... Đó là nơi cuộc chiến đi đến hồi kết".

Nói về những ngày còn trẻ con ở Việt Nam, Hưng Lê không quên nhớ lại những đêm cả nhà 9 người ngủ ngồi bên trong chiếc xe ôtô khởi động sẵn, trong tiếng súng nổ đì đùng.

Tháng 8/1975, gia đình Lê đặt chân đến Úc và bắt đầu cuộc sống mới trong một căn hộ một phòng ngủ ở vùng ngoại ô ven biển St Kilda thuộc thành phố Melbourne.

Theo lời kể của ông, cha và ông nội tìm được công việc phun sơn tại một xưởng lắp ráp ôtô. Hàng ngày sau giờ làm việc, hai cha con cắp sách vở đến trường tiểu học gần nhà học thêm tiếng Anh.

Còn mẹ ông xin được việc ủi quần áo trong nhà máy. Bà không nói và nghe được nên bị người ta quát tháo suốt. Thế nhưng vì cuộc sống họ vẫn phải làm việc.

Dù điều kiện kinh tế khó khăn, cha mẹ Hưng Lê, vốn là nghệ sĩ, vẫn chắt chiu cho 4 con học chơi nhạc cổ điển.

Hưng Lê tập đàn violin tại căn hộ của gia đình ở vùng ngoại ô ven biển St Kilda, Melbourne, Australia. Ảnh: NVCC.

Theo đó, anh trai và ông kéo violin, em gái út chơi piano. Và chỉ vì không có bản hòa tấu nào viết cho piano và ba cây violin nên chị cả của ông đành học cello.

Trong trí nhớ của Hưng vẫn còn đó những chuỗi ngày cha gọi dậy từ 6h sáng tập đàn trước khi đến trường. Cứ như vậy đều đặn ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác.

"Là dân châu Á nhập cư và có đầy đủ 10 ngón tay, anh phải chơi được hai thứ nhạc cụ khó chơi nhất là piano và violin. Và anh phải chơi tốt hơn bọn trẻ con Australia. Đó là luật bất thành văn", Hưng Lê nói.

Ở các nước phương Tây, người châu Á được xem là cộng đồng di dân thành công. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra người nhập cư châu Á bị phân biệt đối xử ở mức "tinh vi", nghĩa là tiêu chuẩn để đạt tới thành công của người gốc Á thường cao hơn so với các cộng đồng sắc tộc khác.

Một nghiên cứu của trường đại học Quốc gia Australia chỉ ra các ứng viên xin việc làm mang họ châu Á sẽ phải nộp số lượng đơn nhiều hơn 68% so với người bản xứ.

Thông tin cho biết, năm 2011, thu nhập trung bình theo tuần của một người gốc Việt trên 15 tuổi ở Australia là 390 AUD, thấp hơn mức trung bình toàn quốc 577 AUD.

Từ năm 1975 đến 1995, khoảng 800.000 người Việt Nam di cư đến Australia. Theo kết quả điều tra dân số năm 2016, hiện có khoảng 300.000 người Australia gốc Việt, trong đó 73% sinh ra ở Việt Nam.

Hưng cho rằng cấu tạo tai có vấn đề nên anh luôn chơi violin chói và khó nghe hơn so với mức bình thường. Không chỉ "điếc nhạc", Hưng thừa nhận mình "học hành chẳng ra gì".

Thông thường học sinh châu Á có tiếng học giỏi Toán hơn bạn bè phương Tây. Thế nhưng với Hưng Lê, anh thường xuyên bị điểm E môn Toán là vì "muốn hòa nhập với chúng bạn".

Theo anh, ban đầu anh giả vờ học dốt Toán để các bạn cho chơi cùng. Và sau khi giả vờ quá lâu, anh thành ra học dốt thật!

Và rồi phá vỡ mọi khuôn mẫu thành công của dân di cư châu Á, Hưng Lê không học đủ giỏi để làm bác sĩ hay luật sư và cũng không có tố chất để chơi violin chuyên nghiệp. Nhưng anh lại thừa "máu" hài hước.

Hưng Lê (giữa) và ban nhạc kiêm nhóm tấu hài biểu diễn ở lễ hội Edinburgh năm 1988. Ảnh: NVCC.

Thế rồi cây đàn violin không dẫn Hưng Lê vào nhà hát mà đưa anh ra hè phố bắt đầu nghề diễn hài 37 năm trước.

Sự hài hước từ đó đưa Hưng Lê chu du khắp châu Á, sang châu Âu và đi dọc nước Mỹ. Anh viết sách, đóng phim và tấu hài trên truyền hình, tại các lễ hội và trên du thuyền xuyên Nam Thái Bình Dương.

Từ đó mà Hưng Lê là một trong ba danh hài gốc Việt thành công ở Australia.

Nhưng cũng giống như mọi công việc khác, nghề diễn hài có lúc thăng, lúc trầm. Với Hưng Lê, đôi khi đứng trên sân khấu kể chuyện cười mà trong lòng khóc thầm khi nhìn thấy những hàng ghế trống trơn bên dưới.

Xa quê đã lâu, trở thành danh hài trên đất khách xứ người nhưng với Hưng Lê, quê hương trong ký ức của anh là những đêm được cha chở đi ăn khuya ở Sài Gòn. Đứng trước quán mì ven đường, cậu "bị thôi miên bởi tốc độ, sự chính xác và kỹ năng của người đầu bếp, mùi thơm mê hoặc của nồi nước dùng và âm thanh của màn đêm lẫn trong tiếng trò chuyện của khách hàng".

Để rồi cũng chính mùi vị của bát mì luôn đưa Hưng Lê vượt khoảng cách địa lý và thời gian trở về Việt Nam.

Được biết, trước khi tới Australia định cư, cha của Hưng Lê, ông Lê Thành Nhơn, là một nghệ sĩ nổi tiếng.

Để mưu sinh ở Australia, người nghệ sĩ tài hoa làm đủ nghề từ sơn xe cho hãng Toyota cho đến bán vé tàu điện suốt 10 năm trước khi có cơ hội quay trở lại với nghệ thuật.

Năm 1987, Lê Thành Nhơn được mời giảng dạy kiến trúc phương Đông tại đại học RMIT, Melbourne.

Nói về cha, Hưng Lê chia sẻ: "Cha tôi chưa bao giờ ngừng sáng tác". Cha anh luôn ước ao trở về Việt Nam giảng dạy và làm nghệ thuật. Năm 2002, nghệ sĩ Lê Thành Nhơn ra đi ở tuổi 61 vì ung thư gan với tâm nguyện còn dang dở.

Sau khi cha mất, Hưng Lê trở về Việt Nam thường xuyên hơn. "Tôi về để lắp ghép và vun vén những mảnh kết nối bản thân với quê hương. Và hy vọng tôi có thể tìm kiếm được một nơi mà tôi cảm thấy mình thuộc về".

Năm 2012, nhân kỷ niệm 10 năm ngày mất của nghệ sĩ Lê Thành Nhơn, Huế mời gia đình ông về tham dự Festival thành phố. Hưng Lê có dịp ngắm nhìn những tác phẩm điêu khắc mà cha anh gửi gắm lại Huế.

Những người bạn cũ của nghệ sĩ Lê Thành Nhơn và ban tổ chức đã biến khuôn viên của một thiền viện Phật giáo thành nơi trưng bày những tác phẩm điêu khắc của ông.

Trở về TP HCM hơn chục lần, Hưng Lê thấy thành phố giờ đây "thay đổi rất nhiều và rất nhanh".

Ngoài 50 tuổi, không vợ, không con và hàng tuần rong ruổi kể chuyện hài trên du thuyền, Hưng Lê từng nếm đủ mùi thất bại khi dự án làm phim đổ vỡ, không len chân vào được kinh đô điện ảnh Hollywood hay những tháng ngày rỗng túi chạy bàn ở London.

Thế mới thấy, cuộc đời của danh hài xa xứ bên cạnh những thành công cũng có cả những câu chuyện để kể, để nhớ. Và chính những câu chuyện cuộc đời đó đã được Hưng Lê kể trên sân khấu cho khán giả, cho bạn bè.