"Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế trên biển của mình. Mỹ sát cánh cùng các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong bảo vệ chủ quyền của họ với các tài nguyên ngoài khơi, phù hợp với quyền và nghĩa vụ theo luật quốc tế", Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 13/7 đăng trên website tuyên bố của Ngoại trưởng Mike Pompeo về "lập trường của Mỹ với các yêu sách hàng hải ở Biển Đông".

"Chúng tôi nói rõ: Hầu hết các yêu sách của Bắc Kinh với các tài nguyên ngoài khơi tại Biển Đông là hoàn toàn bất hợp pháp, cũng như chiến dịch bắt nạt của họ để kiểm soát các tài nguyên đó", tuyên bố có đoạn.

Theo Pompeo, chính sách của Trung Quốc với Biển Đông đã trở nên rõ ràng trong nhiều năm qua. "Bắc Kinh dùng biện pháp bắt nạt để xâm phạm quyền chủ quyền của các quốc gia Đông Nam Á ven Biển Đông, thay thế luật quốc tế bằng tư duy 'chân lý thuộc về kẻ mạnh'".

Tuyên bố đề cập đến phát biểu của cựu ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì với các đối tác ASEAN năm 2010 rằng "Trung Quốc là một nước lớn và các quốc gia khác là nước nhỏ, đó là thực tế". "Thế giới quan kiểu ức hiếp như vậy không có chỗ trong thế kỷ 21", người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh.

Ngoại trưởng Mỹ khẳng định sẽ sát cánh cùng cộng đồng quốc tế nhằm bảo vệ tự do hàng hải, tôn trọng chủ quyền và phản đối mọi động thái sử dụng sức mạnh ở Biển Đông và khu vực. "Chúng tôi chia sẻ các lợi ích sâu sắc và mang tính ràng buộc với nhiều đồng minh và đối tác, những bên từ lâu đã ủng hộ trật tự dựa trên luật pháp quốc tế".

"Trung Quốc không có cơ sở pháp lý nào để đơn phương áp đặt ý chí của họ với khu vực. Bắc Kinh không đưa ra được cơ sở pháp lý hợp lý nào cho yêu sách 'Đường chín đoạn' ở Biển Đông kể từ khi đưa ra tuyên bố này vào năm 2009", Ngoại trưởng Mỹ viết, cho rằng phán quyết ngày 12/7/2016 của Tòa Trọng tài Thường trực đã bác bỏ yêu sách này.

Theo tuyên bố, Mỹ bác bỏ mọi yêu sách hàng hải của Trung Quốc đối với các vùng biển quanh bãi Tư Chính của Việt Nam, bãi cạn Luconia của Malaysia, vùng biển trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của Brunei và quần đảo Natuna của Indonesia. "Bất cứ hành động quấy rối nào của Trung Quốc với hoạt động đánh bắt cá hay phát triển dầu khí ở những vùng biển này, hay đơn phương tiến hành các hoạt động đó, đều bất hợp pháp".

Ngoại trưởng Pompeo khẳng định Mỹ sẽ duy trì thái độ trung lập với các tranh chấp chủ quyền trong khu vực, nhưng thông báo này được đánh giá là động thái ủng hộ từ chính quyền Tổng thống Donald Trump với các nước phản đối yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông.

Trước đây chính sách của Mỹ nhấn mạnh rằng các tranh chấp hàng hải giữa Trung Quốc và các nước láng giềng nên được giải quyết hoà bình thông qua toà án trọng tài được Liên Hợp Quốc hậu thuẫn.

Nhóm tác chiến tàu sân bay USS Ronald Reagan và USS Nimitz diễn tập trên Biển Đông ngày 6/7. Ảnh: US Navy.

Tuyên bố được đưa ra trong bối cảnh quan hệ Washington - Bắc Kinh đang căng thẳng trên nhiều lĩnh vực, gồm đại dịch Covid-19, vấn đề Hong Kong, Tây Tạng và chiến tranh thương mại.

Mỹ từng bày tỏ quan ngại về cuộc tập trận phi pháp của Trung Quốc gần quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam từ ngày 1/7 đến 5/7. Bộ Quốc phòng Mỹ đã gọi đây là "hành động bất hợp pháp" và Washington dự kiến bày tỏ quan điểm chính thức về vấn đề này, theo một người biết rõ về kế hoạch.

Trung Quốc gần đây thực hiện một loạt hoạt động gây hấn ở Biển Đông trong bối cảnh các nước tập trung đối phó với Covid-19. Bắc Kinh điều tàu khảo sát địa chất Hải Dương 8 đi vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, sau đó bám theo tàu khoan của Malaysia. Tàu hải cảnh Trung Quốc cũng đâm chìm tàu cá của ngư dân Việt Nam. Bắc Kinh còn đơn phương tuyên bố thành lập các đơn vị hành chính ở Biển Đông, đặt tên cho các thực thể và cấm đánh bắt cá.

Trung Quốc hồi đầu tháng 7 tiến hành cuộc tập trận trái phép tại quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Việt Nam đã trao công hàm phản đối cuộc tập trận phi pháp của Trung Quốc, yêu cầu nước này không lặp lại những hành vi tương tự trong tương lai.

Ngọc Ánh (Theo AP)