“Trong chuyến đi, tôi không sợ bọn đưa người. Chủ yếu tôi sợ nhất là phải về làng trước khi sang được châu Âu, không trả được nợ”, một người di cư Việt Nam có tên “Cam” từng chia sẻ trong nghiên cứu Đường tới Anh quốc: Điều tra thực địa di dân Việt Nam do tổ chức France Terre d’Asile thực hiện và công bố năm 2017.

Những chia sẻ như của Cam không phải là hiếm trong số người di cư Việt Nam qua châu Âu. Đa số họ phải vay các khoản tiền lớn để chi trả cho đường dây đưa người.

Chính vì những khoản nợ khổng lồ đó, người di cư Việt Nam, từ việc tự nguyện ra đi ban đầu, đến một thời điểm nào đó trong cuộc hành trình lại trở thành nạn nhân của sự bóc lột, lạm dụng trong tay những kẻ đưa người bất hợp pháp, theo một số nghiên cứu lớn về di dân Việt Nam sang Anh.

Họ thường đã phải trả 15.000-45.000 USD cho đường dây, có thể tự bỏ tiền túi, hoặc có thể vay từ người quen, ngân hàng, hay những đối tượng cho vay nặng lãi. Có những người phải vay nặng lãi một khoản mới để trả nợ cũ, nhưng lãi suất sẽ tăng lên.

“Tất cả người di cư đều nói nếu không trả được nợ, gia đình họ ở Việt Nam sẽ bị dọa giết, bị trả đũa, hoặc ngân hàng sẽ lấy nhà cửa, ruộng vườn”, nghiên cứu của France Terre d’Asile viết.

“Họ có những khoản nợ khổng lồ, gia đình đang trông cậy vào họ, vì vậy rất khó để họ đổi ý trước khi đến được điểm đến cuối cùng là nước Anh… dù họ nhận ra những kẻ đưa người đã lừa dối họ”, Nadia Sebtaoui, chuyên gia về người di cư ở Paris, nói với Zing.vn.

Cảnh tái hiện một trại trồng cần sa và một nạn nhân buôn bán người bị buộc phải làm việc tại đó. Ảnh: Cơ quan Chống Tội phạm Quốc gia Anh.

Không sợ gian khổ, chỉ sợ không trả được nợ

“Tôi phải đi… tôi phải đi làm và trả nợ. Tôi chỉ sợ khoản nợ, chứ không sợ gian khổ”, một nạn nhân bị buôn bán có tên “Nam” cho biết trong nghiên cứu Between Two Fires (tạm dịch: Giữa hai đầu số phận) của Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) và Đại học Bedfordshire (Anh). Nghiên cứu này được công bố tháng 4/2019, trong đó phỏng vấn hàng chục người Việt từng di cư bất hợp pháp sang Anh.

“Đe dọa về việc không có giấy tờ, đe dọa về việc bị trục xuất, nói đi nói lại, là cách (những kẻ buôn người) kiểm soát người di cư”, Mimi Vũ, chuyên gia hàng đầu về chống buôn bán người Việt Nam, nói với Zing.vn từ TP.HCM. “Những người đang nợ rất nhiều tiền, và chỉ muốn sang Anh kiếm tiền, nên họ dễ bị kiểm soát”.

Một số người di cư vay tiền từ chính những kẻ đã đề nghị đưa lậu họ sang nước ngoài, hay những đối tượng có liên hệ với chúng.

“Môi giới (đưa người) đến nhà tôi, và bảo tôi hãy vay tiền để chi trả (cho chuyến đi). Những người cho tôi vay tiền là người của họ luôn”, người tên “Nam” cho biết. “Họ nói tiền lương tôi gửi về sẽ được trừ vào nợ”.

“Những kẻ buôn người có vô số chiêu. Chúng giả vờ quan tâm, và sẽ cho nạn nhân vay tiền hoặc thậm chí đưa nạn nhân đi du lịch”, Michael Brosowski, nhà sáng lập và Giám đốc điều hành Blue Dragon, tổ chức bảo vệ trẻ em khỏi nạn buôn người, nói với Zing.vn. “Nhưng đều chỉ vì một động cơ: tạo lòng tin rồi lợi dụng”.

Trong một vụ ông từng gặp, một kẻ buôn người có ít nhất 10 “bạn gái” ở các làng khác nhau. “Hắn đi chơi, lên giường, đi du lịch với họ trong tận một năm. Cho tới khi chán, hắn rủ các cô gái sang Trung Quốc. Họ cứ thế biến mất”.

Gánh khoản nợ hàng chục nghìn USD, một người di cư tên “Thang” còn tin rằng mình đang bị lừa.

“Họ chỉ bảo ‘cứ làm việc đi. Chúng tôi sẽ nói khi anh trả hết được nợ’”, Thang nói với nhóm nghiên cứu của Between Two Fires. “Có gì đó không đúng… Tôi đã làm việc hơn ba năm, nhưng mới chỉ trả được hơn nửa số nợ”.

“Tôi lo là nếu không trả được nợ, chúng sẽ giết tôi”, người nhập cư lậu ở Anh có tên “Quang” nói với nhóm nghiên cứu của IOM/Đại học Bedfordshire. “Tôi không muốn bị trục xuất… vì tôi không thể trả được nợ,